نیاز به بام سبز

امروزه بایستگی ملی در حوزه مدیریت مصرف انرژی و بالابردن بهره وری آن در ایران مطرح می باشد، چرا که افزایش روزافزون مصرف انرژی و محدودیت منابع، علاوه بر آلودگی محیط زیست، زندگی آینده بشر را تحت الشعاع قرار می دهد.

با توجه به فعالیت ما در حوزه ساختمان ها و فضای شهری می توان اشاره نمود که اجزای ساختمان هرکدام به نوعی می توانند در خودکفایی ساخت، تاثیرگذار باشند. یکی از این راه حل ها و دست یابی به اهداف توسعه پایدار، بام سبز یا روف گاردن (Roof Garden) است.

بام سبز Roof Garden

بام سبز (رووف گاردن) سازه ای سبک می باشد که به واسطه افزودن لایه هایی، امکان رشد گیاه و استفاده از فضای سبز را در بام مهیا ساخته و همچنین میتواند در برابر اشعه خورشید، کاهش و معتدل نمودن هوای گرم، ایجاد چشم انداز های زیبای شهری، ایجاد محیطی آرام، جلوگیری از آتش سوزی ساختمانها و … موثر باشد.

ضرورت استفاده از انرژی های تجدیدپذیر و توجه ویژه به محیط زیست امری اجتناب ناپذیر می باشد، از این منظر بام سبز بعنوان یکی از رویکردهای نوین معماری و شهرسازی و برخواسته از مفاهیم توسعه پایدار است که از آن میتوان در جهت افزایش فضای سبز و ارتقاء کیفیت محیط زیست بهره برد.

تاریخچه استفاده از بام سبز (رووف گاردن) به قرون وسطی و استفاده در ساختمانهای عمومی توسط دولت فرانسه و ایتالیا بر میگردد. برای اولین بار یک آلمانی در سال ۱۶۰۰ میلادی، تراس خانه خود را تبدیل به باغچه نمود و این امر مخصوصا در آلمان و روسیه توسعه یافت. اما بام های سبز مدرن با سیستم چند لایه ای و پیش ساخته برای اولین بار در دهه ۱۹۶۰ در آلمان به کار رفت. درصد قابل توجهی از ساختمان های آلمان مجهز به بام سبز می باشد.

با توجه به تعاریف و دورنمای بام های سبز، در شهرهای پیشرفته و پرجمعیت دنیا که با کمبود فضا به علت ساخت وساز مواجه هستند، می توان بام سبز را جایگزین فضای سبز شهری یا همان پارک ها دانست که با اهداف سلامتی زیست محیطی، بالا بردن کیفیت محیط زندگی و مسائل زیبایی شناسی ایجاد می شوند. اجرای بام سبز لزوما روی بام ساختمان نیست، لابی ساختمان ها، پاسیو ها و تراس ها را میتوان از هدف های اجرای رووف گاردن دانست.

انواع بام سبز

برای ساختن بام سبز ۳ روش بنا به شرایط محیطی و اقتصادی می توان به کار برد.

۱٫ سیستم گسترده یا Extensive:

این سیستم فقط شامل یک یا دو نوع گیاه و محیط کاشت کم عمق می باشد و برای زمانی که حداقل وزن مد نظر باشد کاربرد دارد. این سیستم به نام مقطع کم ارتفاع نیز شناخته می شود که اجرای آن با ضخامت ۲۵ تا ۱۰۰ میلیمتر به روی بام های مسطح و شیب دار با شیب بین ۱۰ تا ۲۰ درصد (برای بام با شیب ۳۰% نیاز به استفاده از زهوار و ابزارهای ضد فرسایش است)، انجام می پذیرد. حدود بار نهایی بام باید تقریبا بین ۵۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب در حالت اشباع باشد.

۲٫ سیستم متمرکز (intensive):

اجرای این سیستم با یک لایه صخیم خاک (بالای ۱۰۰ میلی متر) می باشد و در این بام انواع مختلفی از گیاهان کاشت می شود. برخی از این بام ها دارای درختان و آب نماهایی می باشد که این موضوع احتیاج به تقویت سازه دارد.

۳٫ سیستم مدولار یا جعبه گیاه (planter box)

در این سیستم گیاه و محیط کاشت آن در جعبه های مخصوص که بیشتر بام سبز را می پوشاند نگهداری می شود که آبیاری در آن به صورت قطره ای است.

مزایای استفاده از بام سبز

1. افزایش بازدهی انرژی ساختمان (خنک کردن در تابستان و عایق سازی در زمستان)
2. فیلتر کردن هوا و پاک سازی آن از سموم شیمیایی ( ۱متر مربع از بام سبز میتواند ۰/۲ تا ۰/۵ کیلوگرم از ذرات معلق را در سال حذف نماید).
3. حفظ آب باران و کاهش روان آب ناشی از آن (بام سبز ۷۵% از روان آب باران را جذب می کند).
4. عایق سازی ساختمان در مقابل نور و صدا (بام پوشیده شده از خاک و گیاه می تواند صداهای ورودی یا خروجی تا ۱۸ db را به میزان ۳ db کاهش دهد)
5. حفاظت و افزایش تنوع زیستی
6. ایجاد فضای مطبوع و تفریحی و همینطور فضای آموزشی جهت بازدید عموم
7. محافظت از پوسته بام (بام سبز می تواند طول عمر پوسته بام را از طریق حفاظت در مقابل اشعه فوق بنفش و در پی آن انبساط و انقباض ناشی از نوسانات حرارتی را افزایش دهد).
8. کاهش هزینه های گرمایش و سرمایش
9. افزایش ارزش و بهای ساختمان

معایب استفاده از بام سبز

1. نیاز به تقویت سازه بام های موجود
2. از معايبي كه به مرور زمان ايجاد ميشوند ميتوان به این موارد اشاره كرد: نشست ، ته نشيني ذرات ريزدانه و خاك نرم ، ايجاد مشكل در زهكشي ، سخت شدن پوسته سطحي خاك ، ايجاد حوضچه ، آسيب ديدن لايه صافي

اجزای بام سبز

اجزای کلی بام سبز را به ۵ دسته کلی میتوان تقسیم بندی کرد:

1. لايه پوشش گياهي كه شامل گونه هايي با نياز آبي پايين ، گونه هاي گياهي با طول عمر زياد و گياهان با توقع پايين هستند.
2. محیط کشت، لایه ای است که گیاه در آن کاشته می شود و شرایط رشد گیاه را فراهم میکند.
3. لایه زهکش که بین محیط کشت و لایه محافظت قرار میگیرد تا آب بتواند از هرجای بام سبز به سیستم زهکش ساختمان جریان یابد. لایه زهکش از لایه صافی، لایه مانع ریشه ها، صفحه زهکش تشکیل شده است.
4. لایه محافظت، این لایه بیشتر شامل لایه هایی است که یا بام را از نشتی و نفوذ آب یا از سیستم عایق کاری محافظت می کنند که شامل غشا بام یا لایه عایق کاری رطوبتی و صفحه محافظ می باشد.
5. ساختار سقف : یک لایه پوشش ضدآب که با هوای داغ به لبه های بام خوب جوش خورده و به اطراف بام بسته می شود.

مصالح مورد نیاز بام سبز

این مصالح شامل مواد ضد آب، تثبیت کننده های ریشه، مواد زهکشی، پشم سنگ، مواد فوم و ورقه های پلاستیکی است.

با توجه به نياز هاي روحي و جسمي انسان و گرايش او به طبيعت و هم چنين اهميت دستيابي به توسعه پايدار شهري ميتوان از بام سبز به عنوان پديده اي نوين كه دستاورد رابطه منظم و دو جانبه انسان و طبيعت است براي رسيدن به توسعه پايدار و تامين بخشي نياز هاي انسان بهره گرفت.